Na terenie Polski od 1944 roku nieprzerwanie stacjonował kontyngent wojsk sowieckich. Stanowić miał on zaplecze dla armii sowieckej zlokalizowanej na terenie NRD ( wschodnie Niemcy ) a także ułatwić przetransportowanie sie 2giego rzutu wojsk sowieckich, który ruszyć miał po wybuchu wojny z zachodem z terenów ZSRS ( dzisiaj Rosja , Ukraina i Białoruś ) na zachód.
Garnizony w Polsce stanowiły logistyczne i techniczne wsparcie dla armii uderzeniowej bazującej w NRD (strukturalnie na terenie Polski wojsko sowieckie było znacznie bardziej „utechnicznione” niż wynikałoby to ze zwykłej liczebności garnizonów – m. in. bardzo duża ilość jednostek łączności i lotniczych stanowiących jakby zaplecze dla komponentu sił głównych bazującego w NRD )
Sztab każdej armii musi mieć miejsce dyslokacji umożliwiające w miarę możliwości nie zakłócone gromadzenie danych napływających od własnych jednostek czy wydawanie dyspozycji w razie zmian sytuacji w czasie prowadzenia działań bojowych. W dobie zwiadu satelitarnego ( fotograficznego , termicznego czy radiowego ) maskowanie ma szczególne znaczenie. Zaryzykowałbym tezę iż maskowanie (szeroko rozumiane) ma współcześnie większe znaczenie niż sama odporność mechaniczna obiektu dowodzenia (opancerzenie).
maskowanie powierzchniowe kompleksu Zapasowego Stanowiska Dowodzenia PGWAr
Obiekty dowodzenia Armii Czerwonej w Polsce maskowane były bardzo pomysłowo (np. jedno ze stanowisk dowodzenia wkomponowane jest w wydmę na poligonie zaś na górze ustawione są typowe zabudowania towarzyszące poligonom tj. stołówki , sale odpraw , dodatkowe maszynownie itp ) (ilustracje powyżej i poniżej)
Zewnętrzne pomieszczenia garażowe lub na generatory wkomponowane w zabudową maskującą kompleks na powierzchni
rok budowy czy tylko element „maskirowki”?
Niekiedy wkomponowane są w otaczający krajobraz np w zbocze doliny, wejścia główne ułożone prostopadle do przebiegu doliny a więc i zapewne podmuchu towarzyszącemu ewentualnemu wybuchowi nuklearnemu (fot. poniżej).
wejście do obiektu opisanego w literaturze jako UK-20
UK-20 zbliżenie na wejście, zwracają uwagę resztki malowania maskującego
Wracając do samych fortyfikacji , udało mi się odwiedzić do tej pory ( grudzień 2013 ) 3 obiekty sztabowe pozostałe na terenie Polski po bytności Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej , zlokalizowane niekiedy w niedalekiej odległości od siebie niekiedy położone są w bardzo małej odległości od miast.
Wszystkie odwiedzone i opisywane miejsca znajdowały zlokalizowane były na Dolnym Śląsku i Pogórzu.
Przybliżona lokalizacja opisywanych obiektów
Cechą charakterystyczną wszystkich tych obiektów jest:
- budowa modułowa ( korzystanie z prefabrykowanych elementów łączonych w sekcje )
- bardzo skromne wyposażenie socjalne dla załogi ( w największym z nich znalazłem pozostałości po WC w liczbie 7-8 szt na ok 2km tuneli i pomieszczeń)
- bardzo lekkie opancerzenie wejść
- bardzo dobre wkomponowanie w teren i maskowanie
- dobry dostęp do dróg bitych
Zważywszy na skromne wyposażenie socjalne i niewiele pomieszczeń w których znajdowały się pozostałości po urządzeniach technicznych np filtrujących skażone powietrze , rurociągów , podstaw pod generatory prądotwórcze itp) uznałbym iż nie były to obiekty przygotowane do długotrwałego użytkowania na wypadek dużego skażenia.
Słów kilka o typach modułów używanych przy budowie opisywanych obiektów ( bardzo dobry szczegółowy opis modułów i dobre plany schematyczne obiektów znajdziecie w artykule Tomasza Szulca ” Radzieckie umocnione stanowiska dowodzenia w Polsce” )
- „Granit” stanowiąca wycinek koła z podłogą ułożoną poniżej średnicy, szerokość segmentu ok 1m , używane do zabudowy pomieszczeń technicznych , sal odpraw i innych sztabowych gdzie potrzebna jest duża kubatura.
- Pancyr 2PU – odpowiednik Granita tylko wykonany z elementów blachy falistej , jego zastosowanie miało czynić z pomieszczenia klatkę Faradaya , zabezpieczającą zgromadzoną w pomieszczeniu elektronikę przed zniszczeniem impulsem elektromagnetycznym powstałym przy eksplozji nuklearnej. Występują stosunkowo rzadko.
- USB ( z ros. schron składany betonowy ) konstrukcja o segmencie 75cm stanowiąca podstawowy moduł budowlany w sowieckich obiektach np magazynowych , garażowych , bywa używany w obiektach podziemnych jako pomieszczenie mieszkalne , sztabowe lub magazynowe.
duże kubatury używane w pomieszczeniach magazynowych lub salach odpraw
Przykład wykorzystania przestrzeni na sale odpraw
- SBK ( z ros składana konstrukcja betonowa ) o biekt o cylindrycznej konstrukcji z płaską podłoga , bywał używany w fortyfikacjach polowych jako obiekt samodzielny , w większych obiektach podziemnych tworzyło się z nich bloki śluz wejściowych , lub pomieszczenia techniczne , niekiedy łączone w ciągi śluzowymi przejściami
moduły z fortyfikacji polowej używane także w ciągach kompleksów podziemnych
- korytarze dobiegowe budowane były z segmentów o sklepieniu łukowym z maksymalną wysokością 190cm i szerokością u podstawy 240 cm lub o przekroju prostokątnym o wysokości ok 240 cm. Szerokość korytarza sugerować może także używanie go jako potencjalnego miejsca magazynowania sprzętu , zapasów czy nawet dodatkowej załogi wzdłuż ścian , tam gdzie wysokość stropu uniemożliwia jego wykorzystanie w charakterze komunikacyjnym.
korytarz budowany z modułów wewnątrz kompleksu
- klatki schodowa bardzo często budowane są z elementów ramowych określanych jako U2 wysokich w świrtyla na 190 cm i rzerokich na ok 90cm ( bardzo strome wychodzą w praktyce i niezbyt wysokie z racji uskoków powstających na skutek przesunięcia pionowego )
Zbudowane z przesuniętych pionowo względem siebie modułów boczne wejście do podziemnego kompleksu
Obiekty zajmują sporą przestrzeń zaś ukryte są stosunkowo płytko pod powierzchnią ( nie ma wejść o charakterze studni jakie spotkać można np. na centralnym odcinku MRU – w jednym z kompleksów jest studnia ku powierzchni ale wygląda bardziej na jakiś szyb techniczny ponieważ pozostałe wejścia pozycję horyzontalną ).
Rozproszenie terytorialne i wyprowadzenie wielu wyjść z kompleksu w różnych kierunkach zapewne sprzyjać miało bezpieczeństwu obiektu w razie ataku, także nuklearnego. Po części wynikało zapewne z przebiegu wydmy lub wzgórza w które obiekt był wkomponowany.
tunel jednego z wejść do kompleksu ZSD
widoczne pozostałości po drzwiach , nie widać śladu po np. śluzie gazoszczelnej
Na fotografii powyżej jedno z wejść do kompleksu ZSD, nie widać żadnych wzmocnień czy śluz zwiększających bezpieczeństwo kompleksu w wypadku np. skażenia. Drzwi też umieszczone są niemal równo z płaszczyzna ściany czołowej sprawiającej przy oględzinach wrażenia tylko „doklejonej” do tunelu.
bunkroza 